YAPIM TEKNİKLERİ O.Buğra Akbıyık / Sirena Yatçılık ve KompozitTeknolojilerTi eknikmüdürü Merhaba Degerli okurlar, bu sayımızda bolca soru aldıgımız ancak şimdi şimdi anlatmaya fırsat buldugumuz "Hızlı Kompozit Kalıplama" tekniklerini anlatacagız. Buyurun, başlayalım. Niçin hızlı kalıplama ve "Sıfır Çekme" Özellikle tekne gövdelerinin kalıplaması için yapılan modellerin imalatında ucuz ve pratik olması sebebi ile postalama sistemi uygulandıgını sanırım çogunıuz biliyordur. Bilmeyenler için bu işi kısaca tanımlayalım: l)Yapılacak teknenin bilgisayarda 3 boyutlu katı modelinin oluşturulması, 2) Bu modelden belli aralıklarla (mesela 50 cm. veya 1 metre) postaların (profil kesitlerinin) çıkartılması, 3) Bu kesitlerin posta imalatında kullanılacak kontraplak veya Mdf plaka ölçüleri üzerine oturtulması, 4) Oluşturulan posta çizimleri ile Postaların CNC router'da kestirilmesi, 5) Postaların bir araya getirilmesi ve 3 boyutlu yüzeyin yine genellikle kontraplak kullanılarak sarılması, 6) Modelin macun-zımpara- işlemleri görerek kalıp almaya hazırlanması, Bu şekilde model imalatı 5 eksenli CNC ile işlenmiş modellere göre çok daha hesaplıya çıkacaktır. Ama en büyük zaafı çalışan malzemeden yani ahşaptan yapılmış olmasıdır. Bu sebepden kontraplak gibi ahşap malzemeden inşa edilen modeller zaman içerisinde şekil degiştirmeye ve dönmeye başlarlar. Bu zaman atölye ve hava şanlarına göre birkaç günden birkaç haftaya kadar clegişiklik gösterebilir. Bu etkiyi azaltmak için model yüzeyleri ve model içerisindeki her ahşap parça epoksi ile kaplanabilir. Ama bu her zaman mümkün olmaz veya clogru yapılamaz (clogru yapılması için kullanılmadan önce ahşap parçalarının armuzları dahil, tüm kenarları epoksi ile dış ortam şartlarından izole edilmelidir, ki bir çok üretici bunu yapmaz). Özellikle büyük tekne gövdelerinin (4045 metre gibi) hem model, hem ele kalıp imalatında süreçlerin uzaması işçilik maliyetlerinin yüksek, yüzey kalitesinin düşük olması ile sonuçlanır. işte bu amaçladır ki mümkünse modelleme ve kalıplama en hızlı şekilde sonuçlandırılmalıdır. Kompozit Kalıplamada en çok kullanılan reçineler (matris malzemesi) polyesterler ve epoksilerclir. Her iki reçinede clogaları geregi kürlenirken hacimsel olarak çekmeye ugrarlar (%4-8 arasında bkz. eski sayılar). Bu çekme sonucunda özellikle boyuna kalıplarda kalıp, ne kadar takviye edilse de gerilmeler birikir. Kalıptan ürün alınırken üründe oluşan çekmeler ve ekzotermik sıcaklık bu tip reçinelerle yapılan kalıplarda belli adetlerden sonra bozulmalara sebep verir. Bu istenmeyen durumu ortadan kaldırmak için kalıplar çok kalın ve rijit yapılmalıdır veya bu amaç için geliştirilen "Sıfır çekme" tabir edilen reçine sistemleri kullanılmalıdır. Sistem nasıl çalışır? Peki, sistem nasıl çalışır? Polyester ve vinilester reçinelerde uygulanan bu sistemde reçine içerisine belirli ölçülerde (%50 gibi) ısı ile genleşen termoplastik dolgular katılır. Bu dolgular reçinenin tepe ekzoterBoatBuildel' Tiiı·kiye lıYLÜL • EKIM'08/SAYI 11 mik sıcaklıgında, kullanılan reçinenin çekme miktarı kadar genleşecek şekilde tasarlanmışlardır. Bir örnek vermek gerekirse, malzeme kürlenirken reçine %6 çekerse, reçinenin içerisindeki dolgular da %6 oranında genleşir. Böylece kürlenen üründe hacimsel çekme oluşmaz ve kalıplarımız da deforme olmaz. Anı, çekme olmadıgı için kalıp yüzeyinde elyaf baskısı ela (fiber print through) oluşmaz. Reçine dolgulu oldugundan ve ekzotermik reaksiyon hızla sonuçlanclıgından bir gün içerisinde, her bir seferde en az 4 kat olmak üzere (ki 4-6 kat uygun, ne az, ne de fazla atmamak lazım, ileride bunu açıklayacagım) toplamda 20-24 kat M450 elyaf işlemeniz ve 28-36111111 kalınlıga ulaşmanız mümkündür. işte hızlı kalıp .. Bu amaçla üretilen degişik marka kalıp polyesterleri piyasada bulunmaktadır ve uygulama esasları hemen hemen hepsinde aynıdır. Uygulamayı bir örnek olarak tekne üreticilerinin sıklıkla kullanclıgı RM2000 sistemini anlatarak devam edelim.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=