MEVZUAT BülenDt uranP/ lanKontrvoel AraJtırma Mühend/isTi ürkLoydu Dümen teknenin manevra kabiliyetine etki eden en önemli eleman olarak nitelendirilebilir. Kuşkusuz tekne hızına bağlı olarak dümen tipi ve boyutları teknenin manevra yeteneklerini belirlemektedir. Dolayısı tekne için dümeni tasarlayacak ve donatacak olan dizayı1er yeterince iyi bir manevra sağlayacak dümen formunu ve tipini seçmek zorundadırlar. Burada dizayner, öncelikle dümen profili ve boyutları ile onu çevirecek güç sisteminin belirlemelidir. Teknenin karakteristiklerinin yanı sıra ağırlık merkezi ile dümen dönme ekseni arasındaki uzaklık göz önüne alınarak en uygun dümen alanı tespit edilmelidir. Uygun dümen alanının tespitinden sonra şekil, boyutlar ile kabul edilebilir hidrodinamik kuvvetlerin elde edilebileceği en uygun yerin tespit edilmesi aşamasına geçilmelidir. Burada bahsettiğimiz alan dümenin kestirim alanıdır. Hidrodinamik kuvvetlerin dümenin manevra kabiliyetine yönelik etkilerinin belirlenmesi her ne kadar zor da olsa, en azından bu kuvvet ve moment değerleri dümen şaft çapının, yelpaze kalınlığının, yatak boyutları ve dümenden gelen kuvvet ve momentlerin iletildiği tekne elemanlarının mukavemet açısından boyutlandırılmasında kullanılmaktadır. Temelde yapıları bakımından dümenleri üç ana başlık altında inceleyebiliriz. Bunlar Askı Dümen (Spade rudder), Yarı Askı Dümen (Semi Spade Rudder) ve Topuklu Dümen ( Suppon sole piece). Ayrıca llaplı dümenler yukarda belirtilen dümen tiplerinde ek olarak güç ve manevra kabiliyetini sağlamada yardımcı olarak kullanılmaktadırlar. Flap ve boynuzlu dümenler hem ekstra dümen manevra açısına sahip olmaları hem de neredeyse bir baş itici gibi dinamik pozisyon sağlayabilmeleri yönünden faydalı olmakta söz konusu açılar için daha küçük dümen makinası kullanılmasına imkan sağlamaktadırlar. Manevra kabiliyetindeki artış dönüş yeteneğini artırnıaktadır. Bu tip dümenlerle manevra daha kolay ve küçük açılarla yapılabilmekte ve sonuç olarak manevra sırasında yakıt tasarrufu sağlanmaktadır. Flaplı dilmen Askı diiınen 26 • BoaBt uildTeür rkiye TEMMUZ - ACUSTOS '09 / SAYI 15 Dümenin Yapısal Elemanları 1. Dümen Şaftı Dümen şaftı malzemesi olarak dövme karbon çelikleri veya alaşımlı çeliklerin yanı sıra özellikle kaynağa elverişli paslanmaz malzemede (ASI 316L, AISI 630 vb.) kullanılmaktadır. Dümen şaftı boyutlandınlmasında tekne maksimum hızı, yelpazenin tipi ve boyutları, seçilen şaft malzemesi önemli rol oynamaktadır. 2-Yataklar Şaft malzemesinin paslanmaz seçilmesi durumunda yağlama suyla yapılmaktadır. Dolayısı ile sızdırmazlık elemanın seçilmesi ve yerleştirilmesi de bu yönde olmalıdır. Bu durumda sızdırmazlık elemanı şaftın tekneye girdiği alt yatak bölgesi yerine yukarda ki yatağın üst kısmına düzenlenmektedir. Ayrıca bu durum için yatak malzemesi suyla yağlamaya uygun olmalı; örneğin sentetik malzeme seçilmelidir. Dümen kuvvetleri nedeni ile yatak yüzeyine gelen basınç değerleri söz konusu yatakların sertifikalarında belirtilen değerleri aşmamalıdır. Yan aslıı dümen Topulılu diimen
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=