Victor Papanek, tasarımı "her zaman herkesin yaptığı temel bir eylem" olarak tanımlar (Papanek, 1985). Uluslararası Endüstriyel Tasarım Toplulukları Konseyi (ICSID,lnternational Council of Societies of lndustrial Design) tasarımı tanımlarken, amaç ve görevler belirlemiştir. Buna göre tasarım "ürün, süreç ve servislerin sistemli olarak tüm kullanım sürecinde, çok yönlü değer yaratmasını hedefleyen bir etkinliktir. Tasarım. doğaya saygılı. sosyal ahlaka uygun, kültürel yapıya sahip çıkan, estetik değeri yüksek olan işlevsel. organizasyonel. yapısal. etkileyici ve ekonomik değeri olanı araştırır. keşfeder ve uygular" (ICSID.201O). von Stamm ise tasarımı "bir fikri ya da bilgiyi somut bir ürüne ya da soyut bir hizmet haline getirme süreci" olarak tanımlamaktadır (von Stamm. 2003). Günümüzde bu sözcük. mimarlıktan. mühendisliğe. görsel sanatlardan. iletişim disiplinlerine değin. yaratıcılığın söz konusu olduğu hemen her eylem ve uzmanlık alanında. birbirine yakın karşılıklarla kullanılır olmuştur. Önemle vurgulamak gerekir ki, "tasarım" olarak adlandırılan nesneler evreni, yalnızca "endüstri ürünleriyle" sınırlı tutulmalıdır. Çünkü endüstri ürünü olmayıp da "tasarım" değeri taşıyan başka ürünler. kullanıcıyla etkileşime girerken, farklı yollar kullanırlar. "Hatta bazı mimarlık kuramcılarına göre, endüstri öncesinde. bir 'tasarım' kavramından söz etmek dahi olanaklı değildir" (Tanyeli, 2002) Örneğin, tasarım disiplinlerinde kabul .,._ Resim 2: 1942 yılına ait bu fotoğrafta, askeri jip fabrikasında, ürünler yan yana gözükmektedir. gördüğü genel anlamıyla bir mimarlık ürünü. bir kerelik inşa edilme özelliğiyle. tekrarlanmaya önü kapalı, biricik (unique) bir sanat yapıtı kimliğine sahiptir. Bu nedenle bir mimarlık yapıtı, modern zamanlarda da yaratılmış olsa, en çok, modern öncesi bir zaman kesitine özgü, tekil bir ürün kimliğine sahip olabilir. Denizel Tasarım (Nautical Design) Deniz araçlarının mimari tasarımını içeren teknik disiplinin "yat tasarımı" adını taşıması; akademik ve sektöre[ çevrede eksik bir algıya ve yanlış anlamalara neden olmaktadır. Bu olumsuzluk, yat tasarımının, "disiplinler arası" bir çizgide gelişmesinden ve üniversite dışında olgunlaşmasından kaynaklanmaktadır. Bu yeni disiplinin gerekçelerini hazırlayan başlıca gelişmeler -stayling ve iç mekan tasarımı alanındaki-, özellikle "yat" sınıfı deniz araçları üzerinde vuku bulmuştur. Ancak, söz gelimi, nasıl mimarlık "yalnızca konutları ya da iş yapılarını içerip, askeri ya da turistik mekanları mimarlık ürünleri saymayan" bir zeminde tanımlanmıyorsa; deniz aracı tasarlama etkinliği de "yalnızca yat sınıfı deniz araçlarını kapsayıp, diğer bütün yüzen araçları, bu evrenin dışında bırakan ve yokumsayan indirgeyici bir anlayışla ele alınamaz". Örneğin, kısa mesafeli toplu taşıma araçları -deniz taksileri, deniz otobüsleri, şehir hatları gemileri. deniz ambulansları vb.- kuşku yoktur ki stayling ve iç mekan programatikleri açısından tasarım etkinliğine tabidir ve bu anlamda tasarım ürünleridir. Aynı şekilde, yüzkırk metre boyunda bir süperyat, birçok yolcu gemisinden büyüktür ve bu aracın tasarım kurgusu başlı başına bir stayling etkinliğidir. Dolayısıyla, aslında bu disiplin, tüm yüzen taşıtların arkitektonik kuruluşunun, örgütlü biçimde aktarıldığı bir disiplindir. Bunun yanında. yanlış anlamalara yol açmamak için, bir noktanın önemle altı çizilmelidir. Yat tasarımı "gemi inşaatı ve makineleri mühendisliği (naval architecture and marine engineering)" değildir; böyle bir iddiası da yoktur. Tanımlanan çizgi, deniz araçları nın (nautical vehicles) "mühendislik tasarımı değil", "mimari -ve aynı zamanda iç mimari- tasarımıdır". Bu vakıa (olgu) günümüzde. dünyada saygın üniversite çevrelerinde, bilimsel meşruiyetini tanıtlamıştır. Bütün bu bilgilere dayanarak, bu yeni disiplinin içerik ve vizyonunu tanımlaması açısından, yapılan araştırma ve çalışmalar; bu disiplinin isminde yeni bir düzenleme yapılmasını gerekli kılmaktadır. Resim 3: Uçan Kuş (Flying Bird) adındaki bir kavram tasarım. İngilizce'deki "nautical design" ve İtalyanca'daki "disegno nautico" terimlerinin karşılığı olarak: tekne tasarımı, gemi ve yat tasarımı, deniz araçları tasarımı, deniz taşıtları tasarımı, sucul araç tasarımı, notik tasarım, akuatik tasarım ve daha başka birçok isimler üzerinde yıllardır yapılan eytişim ve tartışmalar: bu isimlerin hiçbirinin, yeterli derecede bu disiplinin içeriğini karşılamadığını göstermektedir. Bu terimlerin çok parçalılığı. düzey ve kapsam açısından yetersizliği ve bazı terimlerin yabancı dilde olması; bu disiplin için en uygun olan ismin "Denize[ Tasarım" olduğu vargısına bizi ulaştırmaktadır. "Denize[" sözcüğü "denize ilişkin. denizle ilgili. denize özgü" anlamına gelmektedir. Bu Türkçe sözcük. uzunca süredir. kimya ve coğrafya bilimlerinde zaten sıkça kullanılmaktaydı. Son yıllarda mühenMART· NİSAN 2012/ SAY3I 1 liölilnllıltt 47
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=