.. , .. ,t;,..~~,. ~..,.~ ·-·~,__:\,ı,_.,, -~~ ....... w- ... ~ ' ' - samlı araştırma olarak Sottorf'un deneylerini söyleyebiliriz. Bu yapılan deneylere ek olarak, konuyla ilgili önemli sayılabilecek Shoemaker, Sedov, Sambraus ve Locke'nin araştırmaları da bulunmaktadır. Yapılan tüm bu araştırma ve deneyler, prizmatik kayıcı yüzeylerin çeşitli hidrodinamik karakteristiklerin tanımlanmasına olanak sağlamıştır. Elde edilen tüm bu bilgileri de kaldırma kuvveti, sürtünme kuvveti, gemi hareketinden ortaya çıkan momentler ve ıslak alan gibi değişkenleri de göz önüne alarak ampirik formülleri oluşturmak suretiyle pratik kullanıma olanak sağlanmıştır [1]. 2. Yüksek Hızlı Tenkeler Yüksek hızlı tekneleri tanımlayacak olursak genellikle hız-boy oranının olduğu tekneler grubudur (Kafalı, 1981). Burada V gemi hızı knot cinsinden ve L ft olarak gemi su hattı boyu olarak alınır. Diğer bir tanım ise, Baird'in 1998 yılında yüksek hızlı tekneleri maksimum hızları 30 knottan fazla olan ve Froude Sayısının 0.4 ten büyük olduğu tüm tek gövdeli tekneleri, katamaranları içine alacak şekilde tanımlamıştır. Tekne üzerine etki eden basıncı hidrostatik ve hidrodinamik basınç olarak ikiye ayırabiliriz. Hidrostatik basınç bize sephiye kuvvetini verir bu da teknenin su içindeki kısmının hacmi yani deplasmanı ile orantılıdır. Hidrodinamik basınç ise gövdenin etrafındaki akışa bağlıdır ve yaklaşık olarak tekne hızının karesi ile orantılıdır. En genel şekilde ifade edersek, sephiye kuvveti Froude sayısı 0.4 ten küçük olduğunda hidrodinamik etkilere göre daha önemlidir. Bu bölge içerisinde bulunan deniz taşıtlarına deplasman tekneleri (displacement vessel) denir. Froude sayısının 0.4-0.5 < Fn < 1.01.2 olduğu durumlarda ki deniz taşıtlarına da yarı deplasman tekneleri (semi displacement vessel) adı verilir. Froude sayısının Fn > 1.0-1.2 olduğu durumda ise hidrodinamik kuvvetler, tekneyi kaldırırlar ve bu tarz teknelere de kayıcı tekneler adı verilir. Bilindiği gibi Arşimet prensibine göre teknelerin su altındaki hacimlerinin ağırlığı, su tarafından tekneye uygulanan kuvvete eşit olur. Hızın sıfır olduğu durumlarda, su tarafından tekneye uygulanan kuvvet (hidrostatik basınç) yüzen kısmın ağırlığına eşit olur. Tekne hareket etmeye başladığı zaman, hareket eden tekne gövdesi su parçacıklarını, her bir parçacığa kuvvet uygulayarak, hareket ettirmeye başlar. Aynı kuvvetin ters yöndeki etkisi de tekne gövdesine etki eder. Bu kuvvete de hidrodinamik basınç adı verilir [2]. Hidrodinamik basıncın etkileri sonucu viskoz basınç direnci ve dalga direnci oluşur. Basıncın tekne gövdesi üzerindeki boyuna bileşeni, direnç kuvvetlerinin oluşmasına sebep olur. Dikey yöndeki kuvvet bileşeni ise teknenin yükselmesine (veya tam ters yönde olursa batmasına) ve trim yapmasına neden olur. Yüksek hızlara çıkıldıkça dikey basınç kuvveti sephiyeden büyük olmaya başlar ve tekne gövdesini suyun dışına kaldırır. Hidrodinamik basıncın baskın olduğu bu tip tekneler kayıcı özellikteki teknelerdir [2]. Bu iki tipteki hidrodinamik ve hidrostatik kaldırma kuvvetleri de Froude Sayısına göre farklılık gösterirler. Bir teknenin kayıcılığı genel olarak Fn > 1.2 olduğunda meydana gelir. Ancak Fn = 1.0 durumu kayıcılık için kullanılan alt limittir [3]. Froude sayısındaki farklılıklara göre yüksek hızlı tekneleri dirençlerindeki ve formlarındaki farklılığa göre sınıflandırmak mümkün olur. tDO ---~-,-I --.~-..--,-....--.------.---.---,,-..-.,....-....--. 1 1 i ' -r·-- -!..-..---..4-- -·+- ......-.-.- 1 Froude Sayısı Şekil 1. Froude sayısındaki Değişimlere Göre Hidrostatik ve Hidrodinmaik Kaldırma Kuwetleri Dağılım [2] 3. Yüksek Süratli Kayıcı Teknelerin Direnç Tahmin Yöntemleri Kayıcı teknelerin direnç hesaplama yöntemlerinde kullanılan çeşitli değişkenler vardır. Bunlar tekne hızı ve ağırlığı, tekne boyu ve genişliği, kalkıntı açısı ve LCG'dir [4]. Tüm bu değişkenler teknenin ana boyutlarını ve yükleme durumunu verse de tekne gövdesinin formu hakkında pek bir bilgi içermez. Bu nedenle tekne genişliğinin konikliği, gövdenin eğikliği ve postaları gibi değişkenler ile tekne forumunu tanımlamamız gerekmektedir. Kayıcı tekne EYLÜL- EKİM 2012 / SAYI 34 tiöatbullder 1
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=