27 EYLÜL - EKİM 2013 / SAYI 40 başladı. Sentet k petrol türev reç neler n gel şt r lmes , nsan sağlığı ve çevre konusundak duyarlılığın artması ve uygulama yöntem olarak a rless tabancaların gel şt r lmes bu değ ş mler tet klem şt . Etken madde olarak organo-cıva ve organo-arsen k kullanımı yasaklanırken, organo-kalay ve türevler n n kullanımı zeh rl boyaların performansının bel rg n ölçüde artmasına yol açtı. 1950-1960’lı yıllarda kalay çeren TBT’n n mükemmel ant foul ng özell kler keşfed ld ve t car amaçlı üret len zeh rl boya s stemler nde büyük ölçüde kullanılmaya başlandı. 1960 2000 YILLARI ARASI Bu dönemde gel şt r lmeye başlanan zeh rl boya s stemler n k ye ayırab l r z: Çözünmeyen matr s s stemler (klas k sert zeh rl ler) ve çözünen matr s s stemler (self pol sh ng-er yen zeh rl ler). Çözünmeyen matr s s stemlerde pol mer matr s suda çözünmemekted r; suyun çer - s nde kaldığı sürede er y p yüzey n yen lememekted r. T p k örnekler , çözünmeyen v n l, akr l k, epoks ve klor kauçuk pol - merlerd r. Boya f lm n n çer s ndek etken maddeler, f lm yüzey nde oluşan kılcal kanallardan yüzeye ver l r, ancak zamanla bu kanallar der nleşt kçe etken maddeler n yüzeye ulaşması zorlaşır. Bu s stemler mekan k olarak güçlüdürler, den z ortamı dışında durmaya dayanıklıdırlar ancak ant - foul ng etk ler 12-18 ay le sınırlıdır. Çözünen matr s s stemler, çözünmeyen matr s s stemler n en büyük dezavantajı olan kısa koruma süreler n ortadan kaldırmak ç n gel şt r lm şlerd r. En öneml vardı. 1600’lü yıllarda kurşun kaplamalar yer n bakır kaplamalara bırakmaya başladı. Özell kle İng l z donanmasında 1600 ve 1700’lü yıllarda bakır kaplamalar yoğun olarak kullanıldı. Bu uygulamaların bazılarında ahşap tekneler n altına çer ğ nde bakır sülf t ve bakır arsen k tozları olan katranlı karışımlar sürülürdü, bazılarında da nce bakır plakalar teknen n altına çakılırdı. 1700’lü yılların sonunda b l m adamları canlıların oluşumunu yavaşlatan esas etken n bakırın den z suyunda çözünmes olduğunu tesp t ett ler. 1800 1960 YILLARI ARASI 1800’lü yıllarda çel k ve sac tekneler n den zlerde yaygınlaşmasıyla b rl kte, bakırın ant foul ng etk amacıyla teknelerde kullanılması seyrekleşt . Bunun en öneml neden bakırın dem r tekne gövdeler nde korozyona yol açmasıydı. Ç nko, kurşun, n kel, arsen k, galvan ze dem r, kalay-ç nko alaşımları alternat f olarak denend . Y ne dem r tekneler n altının metal olmayan malzemelerle kaplanması (kauçuk, ahşap, kürk, mantar, ebon t, kâğıt, cam vs.) dened ancak yeterl ver m alınamadı. Bu da ant - foul ng etk yaratan karışımlara tekrar b r yönelme yarattı. 1800’lü yılların ortalarında çeş tl zeh rl boya karışımları dened . Bunlarda etken zeh r olarak bakır oks t, arsen k, cıva oks t, çözücü olarak nafta, benzen, bağlayıcı olarak da shellac vern ğ , b tk sel yağlar, z ft vb. kullanılırdı. Bu dönemdek en öneml problem yapılan karışımların suya ver lmeçözünme hızının kontrol ed lememes yd . Bu sorun ros n le bakır b leş kler n n karışımları olarak mal ed len zeh rl boyalarla kısmen çözüldü. Hem Avrupa’da hem de ABD’de farklı f rmalar benzer yapıdak zeh rl boyalar ç n patent aldılar. Çok etk l olmayan ve pahalı olan bu zeh rl boya t pler bu dönemde yaygın olarak kullanılmaya başlandı. 1900’lü yılların başında ABD donanmasının öncülüğünde farklı zeh rl boya b rleş mler test ed lmeye başlandı ve ç nko oks t, ç nko tozu ve bakır tozu çeren karışımları 9 aya kadar koruma sağladığı görüldü. Bu karışımlara bakır oks t ve cıva oks t türevler eklend ğ nde koruma süreler n n 18 aya kadar çıktığı görüldü. İk nc dünya savaşından sonra zeh rl boya teknoloj ler nde büyük değ ş mler yaşanmaya
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=