Küresel rekreasyonel tekne pazarının %75’i Amerika BirleÅŸik Devletleri’nde (ABD) bulunmaktadır. ABD Ulusal Deniz Sistemleri Üreticileri BirliÄŸi (NMMA) verilerine göre ABD rekreasyonel tekne sanayiinin, 2014 yılı toplam cirosunun 35,4 milyar dolar deÄŸerinde olduÄŸu hesaplanmıştır. Dünyanın üçüncü büyük yat yapımcı ülkesi olan Türkiye’nin bu pazardan önemli bir pay alması gerekmektedir.

Bu çalışmada, rekreasyonel tekne endüstrisi içinde giderek pazar payı büyüyen ponton yatların tasarıma dayalı özellikleri ve diÄŸer segmentlerde bulunan teknelere göre üstünlükleri ve ABD pazarındaki geliÅŸimleri ayrıntılı olarak analiz edilmekte ve Türk rekreasyonel tekne endüstrisi açısından bu pazarda elde edilmesi gereken paya dikkat çekilmektedir.

1. GÄ°RÄ°Åž

Genel olarak yatların konstrüksiyon özellikleri ve kullanım amaçları ile tekne boyları dikkate alındığında, yapımlarında kullanılacak malzemelerin seçimindeki temel kriterler önem sırasına göre aÅŸağıdaki gibi sıralanabilir:

• DüÅŸük yoÄŸunluk (ağırlık), buna karşın yeterli statik ve dinamik dayanım,

• Kolay ÅŸekil alabilirlik ve üretilebilirlik,

• Korozyona, ağır deniz koÅŸullarına fouling ve boring organizmalara karşı dayanıklılık, su geçirmezlik;

• Ä°malat, iÅŸletme ve bakım-onarım dâhil uygun maliyet bileÅŸenleri,

• Çevresel yaÅŸlanma koÅŸullarına dayanıklılık.

Bu kriterler doÄŸrultusunda kullanılabilecek malzemeler sırasıyla, alüminyum, kompozit ve termoplastik malzemelerdir. Genel olarak LOA = 6,00 – 12,00 m boya, hafif ve düÅŸük toplam dirence sahip olması için, çok narin bir tasarıma sahip olacak ÅŸekilde dizayn edilecek teknelerin yapımında kaliteli alüminyum kullanılması, tekneyi daha maliyetli yapacaktır. Ayrıca teknenin alüminyum kaynağına aşırı özen gösterilmesi gerekecek ve korozyona karşı koruma ise her zaman bir sorun teÅŸkil edecektir. Ancak günümüzde ponton yatların tüp ÅŸeklindeki sephiye elemanları yaygın olarak bu malzemeden yapılmaktadır (Åžekil 1).

Sürat ve gezi teknelerinin yapımında yaygın olarak E-cam elyaf destekli polyester (E-Glas Fiber Reinforced Polyester, GFRP) malzeme kullanılmakla birlikte artık kullanımı giderek yaygınlaÅŸan yüksek yoÄŸunluklu polietilen (High-Density-PolyEthylene, HDPE) termoplastik malzemeler de söz konusudur (Åžekil 2).

1950’li yıllarda tekne üretiminde ve hatta otomobil karoserinde de kullanılmaya baÅŸlayan E-cam elyaf destekli polyester malzeme, günümüzde çok yaygın bir ÅŸekilde tekne yapımında kullanılmaktadır. Bu malzemeden, seri üretime yönelik olarak çalışıldığında, uygun kalıp ve ekipman desteÄŸi ile ve yüksek kalitede uygulanan iÅŸçilikle çok iyi sonuçlar elde edilmektedir. Ancak yüksek kalitede bir kalıp üretimi, maliyetleri her zaman yükselten bir unsur olmaktadır.

Kalıba ihtiyaç duymadan kesilip, aynı malzeme ile ısı yardımıyla birleÅŸtirilerek çok mukavim konstrüksiyonlar oluÅŸturabilen, antimanyetik, antikorozif özellikler taşıyan yerli kaynaklardan temin edilebilecek, belirli oranda da çevresel yaÅŸlanma koÅŸullarına (sıcaklık, kimyasal maddeler, vb.) karşı dayanıklı, onarım gerektirmeyen polietelilen termoplastik malzeme ile önümüzdeki yıllarda iÅŸ teknesi ve yat üretiminde dünyada olduÄŸu gibi ülkemizde de önemli artışlar beklenmektedir.

Åžekil 3 incelendiÄŸinde, Türkiye’nin dünyanın en büyük yat yapımcısı on ülke arasındaki üçüncülük yerini uzun zamandır koruduÄŸu anlaşılmaktadır. Amerika BirleÅŸik Devletleri’deki (ABD) dev rekreasyonel bot pazarı düÅŸünüldüÄŸünde ki küresel pazarın ¾’ünü oluÅŸturmaktadır, Türk rekreasyonel tekne endüstrisi’nin bu alandaki pazar payını hızlı bir ÅŸekilde büyütmesi mümkündür. Çünkü gayri safi yurtiçi hâsıla sıralamasına göre dünyanın en büyük ekonomisine ve yüksek alım gücüne sahip ABD’de 2007-2009 döneminden beri süren ekonomik durgunluÄŸun artık geride kaldığını gösteren kesin göstergeler bulunmaktadır (Åžekil 4).

2. ABD’DEKI REKREASYONEL BOT (TEKNE) ENDÜSTRISININ DURUMU

Küresel rekreasyonel tekne pazarının % 75’i ABD bulunmaktadır. ABD Ulusal Deniz Sistemleri Üreticileri BirliÄŸi (National Marine Manufacturers Association, NMMA) verilerine göre ABD rekreasyonel tekne sanayiinin 2014 yılı toplam cirosunun 35,4 milyar dolar deÄŸerinde olduÄŸu hesaplanmıştır [5]. Bu deÄŸer, teknelere yapılan harcamaları, tekne motorları ile muhtelif aksesuarlar ve tekne mülkiyetine ait diÄŸer masrafları içermektedir. 

ABD’de 2014 yılında bir önceki yıla göre % 0,5 artışla 534.500 yeni tekne satılmıştır. Bunun içindeki sürat motoru satışı % 6,4 artışla 171.000’in üzerinde gerçekleÅŸmiÅŸtir. Ayrıca, 2014 yılında ABD ikinci el pazarında satılan ponton ve motor botların sayısı kiÅŸisel deniz taşıtları (personal watercraft) ve yelkenli tekneler de dâhil olmak üzere tahmini olarak 940.500 adettir. Aynı yıl bir önceki yıla göre % 17,7 artışla 2,3 milyar deÄŸerinde 794.174 yeni tekne ithal edilmiÅŸtir. Tekneler için en güçlü talep, gençlerin endüstriye giderek daha fazla ilgi duymalarına karşın, hâlâ 45-64 yaÅŸ aralığındaki kitleden gelmektedir.

ABD’de yaklaşık 12 milyon kayıtlı tekne bulunmaktadır ve bu teknelerin % 95’i 7,93 m’den (26’) daha kısa olup, bu sayede treyler aracılığıyla kıyı ve iç su yollarına taşınıp baÄŸlanabilmektedir. Böylelikle, tekne sahipleri marina kira maliyetlerinden tasarruf etmektedirler. Çünkü Amerikan tekne sahipleri genel olarak orta sınıfa mensup insanlardan oluÅŸmaktadır ve % 71,5’inde hane halkı geliri 100.000 dolardan daha düÅŸüktür [5].

Rekreasyonel amaçlı teknecilik endüstrisinin, gelecekte öngörülen toplam satışların üçte birini alması beklenmektedir ki bu rakam 10 milyar dolardan fazladır ve yıllık artış oranı % 8’dir.

Buna raÄŸmen, ÅŸu anki teknecilik endüstrisinin 2006 yılındaki durumunun sadece % 65’ine eriÅŸebildiÄŸini belirtmek gerekir (Åžekil 4). Çünkü Åžekil 4’den de anlaşılacağı gibi, motorbot perakende satışlarının 2010 yılında yaklaşık 120.000’e kadar düÅŸmesiyle, sektör Körfez Savaşından sonraki en ağır darbeyi almıştır [6].

Mevcut ekonomik ve sosyo-demografik eÄŸilimler, özellikle güçlü olan kategorilerdeki büyümenin tek haneli yüksek oranlarını koruyacağını göstermektedir. Yıllarca çift haneli büyüme gösteren ponton yat kategorisi, ÅŸu sıralarda yüksek tek haneli aralıkta sürdürülebilir bir büyüme göstermeye baÅŸlamıştır. Çünkü sürat tekneleri popüler olmaya devam etmekle birlikte, rekreasyonel tekne endüstrisini özellikle 2007-2009 durgunluk yıllarından beri, yani son on yılda ileri götüren ponton tekneler olmuÅŸtur [7,8]. Bu teknelerin satışı, toplam satışların % 33’ünü oluÅŸturmaktadır ve bu benzeri görülmemiÅŸ büyüme için, 2018 sonuna kadar herhangi bir yavaÅŸlama belirtisi bulunmamaktadır. En yeni NMMA yıllık perakende satış verileri, tekne endüstrisinde ponton yat segmentinin 2015 yılında % 8 oranında büyüdüÄŸünü göstermektedir ve bu kategorinin en azından 2018 ortalarına kadar tek haneli yüksek büyüme göstermeye devam edeceÄŸi düÅŸünülmektedir [7,8].

Statistical Surveys Inc.’in Eylül 2015 verileri, ABD’de önceki 12 aylık dönemde 36.920 adet olan ponton yat satışlarının bir yıl sonra 39.857 adete ulaÅŸtığını göstermektedir. En popüler ponton tekneler ise 6,10-7,00 m (20-23’) aralığında olup, toplam teknelerin 20. 608’ini oluÅŸturmaktadır [6]. 3 silindirik sephiye elemanından oluÅŸan yüksek performanslı tekne modellerine her zamankinden daha fazla talep geldiÄŸi ve hatta talebi karşılamak için yeni üretim hattı oluÅŸturan firmaların bulunduÄŸu ifade edilmektedir (Åžekil 5,6) [7].

Sevkten bağımsız olarak, ponton yat segmentinin pazar payındaki artışının sebepleri, bu teknelerin konfor ve çok yönlülüÄŸü ile açıklanabilir. Bakımı kolay tek güverte düzeni, konforlu mobilyaları, geniÅŸ yerleÅŸim/ dinlenme alanları ve denizde aileyle birlikte çeÅŸitli su kayak tipleri dâhil farklı aktiviteleri yapabilme becerileri ile ponton yatlar, pazar paylarını diÄŸer kategorilerin aleyhine büyütmüÅŸtür. Güverte altında konaklamaya ihtiyaç duymayan ya da istemeyen alıcıların özellikle ilgisini çekmektedirler. Çünkü diÄŸer teknelerin sahipleri ile görüÅŸüldüÄŸünde, % 10’undan daha azının teknelerinde geceleme yaptıkları anlaşılmış, kamaralarını ise eÅŸya ve araç-gereç depolamak için kullandıkları belirlenmiÅŸtir. Profesyonel bir su kayakçısı veya turnuva balıkçısı olunmadığı sürece, ponton yatların mutlaka sahip olunabilecek çok yönlü tekneler olduÄŸu iddia edilmektedir (Åžekil 5,6) [7,8].

Daha önceleri “çok satanlar” segmentinde yer alan 30’ altındaki “pocket cruiser” tipi tekneler, ponton yat kategorisinin ortaya çıkıp büyümesiyle neredeyse kaybolmuÅŸlardır. Deniz seyri (cruising), balıkçılık ve su sporları gibi çok yönlülüÄŸü ile ponton yatlar pek çok segmentten pazar payı almaktadır. Çünkü 30’ boya sahip bir ponton yatın, 30’’lik bir “pocket cruiser” ile kıyaslandığında çok daha fazla güverte alanına sahip olduÄŸu ortaya çıkar. Ayrıca bir ponton yatın, aynı oturma kapasitesine sahip bir “pocket cruiser”e göre hem fiyat ve hem de iÅŸletme giderlerine göre daha elveriÅŸli olduÄŸu kesinleÅŸmiÅŸtir. Günümüzde döÅŸeme ve donanım açısından da bu segmentteki yatlar, benzer boyutlardaki bir “pocket cruiser”e göre daha iyi bir duruma gelmiÅŸtir. GerçekleÅŸtirilen son yeniliklerle de teknelerde ihtiyacı karşılayacak ÅŸekilde gece konaklama imkânları oluÅŸturulmuÅŸtur [8].

Ponton yat segmentinin büyümesine katkıda bulunduÄŸu düÅŸünülen birçok faktör sayılırken, gizli kalan son etken ise, özellikle son çıkan modeller arasında bulunan ponton yatların, ikinci el piyasada kolay satılmaları ve en azından deÄŸerlerini diÄŸer bazı tekne türlerinden daha iyi koruyor olmalarıdır.

Ancak, motor teknolojisi de, segmentin büyümesinde önemli bir faktör olarak görülmeye baÅŸlamıştır. Yüksek beygir gücüne sahip motorlar ile güçlendirilmiÅŸ üç sephiye elemanlı performans modellerinin her zamankinden daha fazla talep görmesi üzerine, bazı üreticiler yeni üretim hatları kurmaya baÅŸlamışlardır (Åžekil 6). Dıştan takma motor teknolojisindeki geliÅŸmelerin, ponton yatları her zamankinden daha çok yönlü hale getirerek, segmentin büyümesine kesinlikle katkıda bulunduÄŸu ifade edilebilir. Ayrıca dıştan takma motorlara sahip teknelerin daha kolay satıldığına iliÅŸkin çok sayıda gözlem yapılmıştır.

Ancak büyük motorlarla, yüksek performans özellikleri elde etmek mümkün olsa da, ponton yatların en iyi özelliklerinin performans açısından “varyasyonel” olmaları, yani yüksek hız saÄŸlayan motor yerine bu motorun yarı gücüne sahip bir motorla da oldukça yüksek hızlara ulaşıp yat sahiplerinin iyi zaman geçirmesini saÄŸlamalarıdır.

Ponton yat üreticileri, dıştan takma motor teknolojisindeki geliÅŸmelerin segmentteki satışları artırdığına dikkat çekmekle birlikte, elektrikli motor teknolojisindeki geliÅŸmelerin de kategorinin sürekli büyümesine katkıda bulunduÄŸunu ifade etmektedirler. Çünkü elektrik motorlu ponton yatlar, benzin motoru veya beygir gücü kısıtlamaları nedeniyle ABD ve Kanada’da sayısız gölde tercih edilen tekneler haline gelmiÅŸtir [8]. Ä°ki veya üç silindirik sephiye elemanlı ponton tekneler sahip oldukları dizayn, dolayısıyla da direnç ve sevk karakteristikleri yönünden genel olarak elektrik enerjisi ile tahrike uyumludur. Ayrıca akü teknolojisindeki geliÅŸmeler sayesinde, aküler teknede daha az yer kaplarken daha fazla güç ve çalışma süresi saÄŸlayacak ÅŸekilde hızlı bir tempoda geliÅŸmeye devam etmektedir.

Kuzey Amerika’nın belirli bölgelerindeki çevre düzenlemeleri nedeniyle benzin motorlarının kısıtlanması hatta tümüyle yasaklanması sonucu, yakın gelecekte marinaların giderek yakıt depolama tesislerini yenilemek ve motorbotlara ait akülerin elektrikle ÅŸarjını saÄŸlayan üniteleri kurmak zorunda kalacakları ifade edilmektedir. Yat sahibi için yakıt takviyesi saÄŸlamak amacıyla yakıt istasyonlarına gitmek yerine motorunun aküsünü marinada ÅŸarj etmenin çok daha kolay olduÄŸu herkes tarafından kabul edilmektedir. Bu nedenle, elektrikli dıştan takma motorlara olan talebin büyümeye devam edeceÄŸi ve bu motorların da önümüzdeki on yıl içinde artan oranda ponton yatlarda kullanılması beklenmektedir.

3. SONUÇ

Dünyada, özellikle de ABD’de ponton yatlara olan güçlü talep devam ettiÄŸi sürece rekreasyonel tekne endüstrisi büyüme eÄŸilimini devam ettirecektir. Bu kategorinin en azından 2018 ortalarına kadar yüksek tek haneli sayılarla büyüme göstermeye devam edeceÄŸi anlaşılmaktadır. Birçok teknenin satışlarında önemli azalmalar görülmekte ve bazıları üretimden neredeyse çıkarılmaktadır; ancak ponton yat kategorisindeki geniÅŸleme bu kayıpları telafi etmeye yardımcı olmaktadır. Ayrıca, günümüzün çevre kısıtlamaları ve yeni düzenlemeleri nedeniyle elektrik motorlu ponton yat sayısında önümüzdeki on yıl içinde önemli artışlar olması kaçınılmazdır.

Sonuç olarak, dünyada 2008’de gerçekleÅŸtiÄŸi ÅŸekilde baÅŸka bir güçlü durgunluk dönemi olmadığı sürece, yayımlanan tahminler doÄŸrultusunda bu endüstrideki büyümenin istikrarlı kalması beklenmektedir. Dolayısıyla dünyanın üçüncü büyük yat yapımcı ülkesi durumunda bulunan Türkiye’nin, dünya kreasyonel tekne pazarında ve bu küresel pazarın ¾’ünü oluÅŸturan ve yaklaşık ¾’ü orta sınıfa mensup insanlardan meydana gelen ABD pazarında rekabetçi ve agresif fiyat politikasıyla önemli bir pay alması gerekmektedir.

Bunun dışında, tam boy teknelerin nakliyesinin maliyeti bir zamanlar ihracat için önemli bir engel oluÅŸturmaktaydı; fakat artık nakliye masrafları ile perakende fiyatlar arasındaki iliÅŸki dikkate alındığında, deniz aşırı nakliye koÅŸullarının yıllardır dünya çapında ihraç edilen fiberglas tekneler için geçerli olan koÅŸullardan farklı olmaması gerektiÄŸi anlaşılmaktadır.

KAYNAKLAR

1. http://images.boats.com/resize/wp/2/files/2016/06/Bennington-Pontoon2016.jpg (EriÅŸim tarihi: 20.09.2017).

2. http://selfbuildplan.blogspot.com.tr/2015/06/plans-to-build-pontoonboat.html (EriÅŸim tarihi: 20.09.2017).

3. ShowBoats-International-magazine-Global-Order-Book-for-2014. (EriÅŸim tarihi: 01.09.2017).

4. ShowBoats-International-magazine-Global-order-book-2016. (EriÅŸim tarihi: 01.09.2017).

5. 2014 Recreational Boating Statistical Abstract, National Marine Manufacturers Association, 2015.

6. 2015-State-of-the-Industry, https://www.youtube.com/watch?v=bTc8ArDny9E,(EriÅŸim tarihi: 10.09.2017).

7. 35 Staggering Boating Industry Trends, Jun 2, 2016, https://brandongaille.com/, (EriÅŸim tarihi: 01.09.2017).

8. Ritchie, C. Market Trends: Pontoon segment stays strong., http://boatingindustry.com/top-stories/2016/01/21/still-the-one/, (EriÅŸim tarihi: 01.09.2017).

9. https://travelizmo.com/g3-sun-catcherelite-26-pontoon-boat-2009, (EriÅŸim tarihi: 20.09.2017).

10. http://www.boats.com/boat-buyersguide/can-a-pontoon-boat-be-a-seriousfishing-boat/#.Wc49eY-0PIV, (EriÅŸim tarihi: 20.09.2017).

Makale içindeki ÅŸekil, çizelge ve tablolara e-dergi üzerinden ulaÅŸmak için lütfen tıklayınız...