Sezar Atmaca’nın “Yazarın yaklaşık dört yılda (1980-84) hazırladığı, Teoman Arsay abimizin ve Mustafa Pultar hocamızın katkılarıyla 40 yıl sonra gecikmeyle de olsa sizlere ulaÅŸan bu sözlük, onca emeÄŸine, çabasına karşılık tamamlayamadan deryaya veda eden isimsiz yazarının anısına tüm isimsiz denizcilere/gemiadamlarına adandı.” Cümlesiyle tamamladığı yazısında hikayesini paylaÅŸtığımız Anonim Denizcilik SözlüÄŸü’nü https://denizciningunlugu.org adresinden pdf olarak indirebilirsiniz.


Anonim Denizcilik SözlüÄŸü’nün hikayesi
Anonim Denizcilik SözlüÄŸü’nün hikâyesi 2010 yılında ADF/Amatör Denizcilik Federasyonu yayınlarına editörlük yaparken ADF baÅŸkanı Teoman Arsay’ın “deÄŸerlendirme yapmam için” PVC kaplı, halkalı klasöre yerleÅŸtirilmiÅŸ bir sözlük çalışması dosyasını vermesiyle baÅŸlar. Dosyayı rahmetli bir gemiadamının akrabaları Deniz ve Ä°çsular Düzenleme Genel Müdürü Özkan Poyraz’a, o da Ocak 2010’da ADF baÅŸkanına vermiÅŸti.
Dosyadaki sözlük çalışması 30 yıl önce, 16 AÄŸustos 1980’de iyi bir elyazısıyla aydınger kâğıdına Rapido kalemle yazılmaya/çizilmeye baÅŸlanmış, T harfine kadar tamamlanmış, 340 sayfalık, her satırındaki el emeÄŸi ile farklı bir denizcilik sözlüÄŸü çalışmasıydı. Dosyada yazarla ilgili herhangi bir bilgi olmadığı gibi dosyayı iletenler yazar hakkında herhangi bir bilgi vermemiÅŸ, bir irtibat adresi de bırakmamıştı.
Ä°nceledikten sonra yazarı belirsiz bu sözlüÄŸün “aydınger kâğıda yazılmış orijinal haliyle basılmasını” öneren kısa bir rapor hazırlayarak ADF’ye sundum.

Sözlük Hakkında
Sayfalarda yer alan bazı tarih bilgilerine göre yazımına 16 AÄŸustos 1980’de baÅŸlanan sözlük aynı yılın sonunda N harfine, sonra hayli yavaÅŸlayarak 28 Kasım 1983’te T harfine ulaÅŸmış ve “U, Ü harfleri 116. fasikül bulunduktan sonra yazılacak, V harfine geçildi” notuyla 340. sayfada sonlanmıştı. SözlüÄŸe ek olarak dosyada yazarın bazı çalışma notları ve çizim eskizleri de vardı ki küçük kâğıtlara yazılmış çalışma notlarının/çizimlerinin başında 29 Mayıs 1984 tarihi yer alıyordu. Yazım sürecindeki yavaÅŸlamanın ve sözlüÄŸün tamamlanmamış olmasının saÄŸlık sorunları gibi kiÅŸisel bir nedene baÄŸlı olduÄŸunu düÅŸündük… Sözlük A-4 ölçüsünde aydınger kâğıdına 18×28 cm boyutunda sınırları çizilmiÅŸ bir çerçeveye yazılmıştı.
SözlüÄŸün sonunda yer alan çalışma notları ve çizim eskizlerini de aktaralım. Bir sayfa denizci baÄŸlarının çizimi ve iki sayfa kurÅŸunkalemle yazılmış kısa terim açıklamaları A-4 kâğıdına yapılmıştı. Üç direkli tamamlanmamış bir barko, kurÅŸunkalem ve Rapido kalemle çizilmiÅŸti. Küçük bir zarftan (9×14) çıkan kâğıtlara Lütfi Gürçay’ın Gemici Dili’nin 1943 baskısı F harfine kadar taranarak yazılmış 28 sayfa çalışma notları ve çizimler vardı. Biraz daha büyükçe kâğıtlara 2’si Rapido kalemle yapılmış 6 çizim ile 5 sayfalık da Meydan Larousse’un 9’uncu cildinden çıkartıldığı belirtilen (“ML / cilt 9, shf. 635” notuyla) Osmanlıca bilgisinin yer aldığı notlar vardı.
T harfi dahil tamam olan sözlüÄŸün son beÅŸ harfi (U, Ü, V, Y, Z) eksikti ki maddeleri de Mustafa Pultar hocamız tamamladı.

SözlüÄŸün Muhtemel Kaynakları
Yazarın denizcilikle ilgili ÅŸahsi ve mesleki bilgisinin bu “derlemeye” yol/yön verdiÄŸi aÅŸikârdı ama ayrıca yararlandığı kaynaklar konusunda dosyada bir bilgi yoktu. Sayfa 340’ta yer alan “U, Ü harfleri 116. fasikül bulunduktan sonra yazılacak, V harfine geçildi” notu yazarın o dönemde yayımlanan ansiklopedi fasiküllerden (Meydan Larousse’dan) faydalandığını gösteriyordu. Bazı maddelerdeki tarihi bilgiler ve açıklamalar da (ör. denizcilik, gemi, pervane, pusula…) ansiklopedik bilgilerdi. Atatürk Kitaplığı’ndaki Gürçay’ın Gemici Dili (1943) gibi sözlükler ve muhtemelen kütüphanedeki baÅŸka kaynaklardan da faydalanarak kimi notlar almıştı yazar…
Yazarın sözlüÄŸü hazırlamaya baÅŸladığı 1980 ve sonrası internetin olmadığı yıllarda denizcilik dili için temel kaynaklar Gürçay’ın Gemici Dili gibi bahriye kaynaklı sözlükler, Refik AkdoÄŸan’ın hazırladığı “Ä°ngilizce Türkçe Ansiklopedik Denizcilik SözlüÄŸü” (1975), dergi yazıları ve ansiklopedilerdi.
KarşılaÅŸtırmalar yapıldığında sözlüÄŸün çoÄŸu maddelerinin bu kaynaklarla benzeÅŸtiÄŸi, hatta araÅŸtırdığımız 2010 yılında internette kimi sitelerdeki sözlüklerle bire bir aynı olduÄŸu görüldü, yazısı hariç özgün bir eser deÄŸil derli-toplu bir derleme ile karşı karşıya olduÄŸumuz sonucuna varıldı.

SözlüÄŸün Seyri
Yazar muhtemelen bu haliyle basılsın diye çalışmasını okunaklı ve iyi sayılabilecek bir yazıyla aydınger kâğıda yazmış ve çizmiÅŸti. Verilen emeÄŸin karşılığı olarak kitabın bu haliyle basılmasının bir anlamı olacağını, denizciliÄŸe emek vermiÅŸ isimsiz denizcilerin/gemiadamlarının anısına adanan “anonim denizcilik sözlüÄŸü” olarak yayımlanabileceÄŸini düÅŸündük. Zaten metin aydınger kâğıdına yazılmış olduÄŸu için üzerinde düzelti/ekleme yapma ÅŸansımız da yoktu. Bu nedenle metnin “kendi” olarak kalabilmesi için, alma kürek yerine almak kürek, kabasorta yerine kabasota, cenova yerine genoa, selviçe yerine selviÅŸe yazılması, Ä°ngilizce madde baÅŸlıkları ya da bazı küçük imlâ ve sıralama hataları ve benzerlerini yok saydık.
Sözlükte eksik olan U, Ü, V, Y, Z maddelerini yazıları, söyleÅŸileri ve eserleriyle deniz diline taze rüzgârlar getiren Mustafa Pultar hocamız hazırladı (Ocak 2011) ki o sırada bir taraftan da yıllar sonra “Büyük Deniz SözlüÄŸü-Denizlük” adıyla Ä°ÅŸ Bankası yayınlarından 2022’de çıkacak (ÅŸimdi eriÅŸime açık sözlüÄŸüyle uÄŸraşıyordu.
Dosyanın sonlarında yer alan, yazarın tamamlayamadığı yazılı-çizili üç direkli barko resmini kitabın ruhunu çok iyi yansıttığı için kapak olarak deÄŸerlendirmeyi düÅŸündük.
Ancak yazar hakkında bir bilgi edinilememesi, 30 yıl sonra da olsa ansiklopedi ve internette yayımlanmış yazarı/kaynağı belirsiz kimi sözlüklerdeki maddelerle benzerlik gibi nedenlerle yayımlanmasından vazgeçildi (Åžubat 2011). Birkaç yıl sonra basımı tekrar gündeme gelse de o yıllarda ADF/Amatör Denizcilik Federasyonu’ndaki yönetim ve zihniyet deÄŸiÅŸikliÄŸi sonrası ADF editörlüÄŸünü bırakmam nedeniyle sözlüÄŸün durumundan haberdar olamadım.
Kopyası elimin altında olan ve zaman zaman da faydalandığım bu çalışmanın orijinal dosyasını geçtiÄŸimiz yıl Teoman abi (Arsay) bana verince çalışmayı kitap haline getirip pdf formatında sitede https://denizciningunlugu.org yayımlamayı önerdim.
Mustafa Pultar hocamızın hazırladığı U, Ü, V, Y, Z maddeleri ve yazarın çalışma notları, çizim eskizleri sözlüÄŸe eklendi. Kitap olabilmesi için yaklaşık 40 yılın yorgunluÄŸu ve ince aydınger kullanılması nedeniyle özelliÄŸini yitirmiÅŸ, kırık, dalgalanmış sayfalar temizlenip tarandı, orijinal ölçülerine sadık kalındı, madde baÅŸlıkları kırmızı yapıldı, yazar harf baÅŸlıklarını düzenli olarak kullanmadığı için sayfa kenarlarına harf bantları (A, B, C…) eklendi. SözlüÄŸün hikâyesi sunuÅŸ yazısı oldu, tamamlanmamış barko çizimi kapakta kullanıldı ve her harfinde/çiziminde el emeÄŸi, göz nuru olan, klavyenin imkânlarını deÄŸil kalemle yazmanın güzelliÄŸini hatırlatan sıradışı görsellikteki elyazması bu sözlük ortaya çıktı.
Yazarın yaklaşık dört yılda (1980-84) hazırladığı, Teoman Arsay abimizin ve Mustafa Pultar hocamızın katkılarıyla 40 yıl sonra gecikmeyle de olsa sizlere ulaÅŸan bu sözlük, onca emeÄŸine, çabasına karşılık tamamlayamadan deryaya veda eden isimsiz yazarının anısına tüm isimsiz denizcilere/gemiadamlarına adandı.

Deniziniz ve rüzgârınız özlediÄŸiniz gibi olsun.
Sezar Atmaca